Kocie instynkty

Jak podaje słownik instynkt to "uwarunkowana genetycznie dziedziczna zdolność zwierząt (w tym też ludzi) do wykonywania różnych rodzajów zachowania, napędzanych przez popędy (np. popęd płciowy, strachu, agresji, głodu, itp.) i sterowanych przez odpowiednie bodźce zewnętrzne." Zachowania te są niezbędne dla przetrwania osobników danego gatunku. 

Jednak sam proces tworzenia i ujawniania się zachowań wrodzonych jest bardziej skomplikowany, niż nam się wydaje. Mogą bowiem być one wynikiem działania jednego instynktu lub (co częściej ma miejsce) wypadkową kilku różnych instynktów. Wówczas możemy mieć do czynienia z tzw. zachowaniami przerzutowymi. Wyobraźmy sobie następującą sytuację:  dwa wolnożyjace, dominujące w danej okolicy, zdrowe i jednakowo silne kocury pewnego dnia staną sobie na drodze. Podchodzą do siebie na sztywnych nogach i wpatrują się w siebie nieruchomym wzrokiem. W takich pozycjach, jednoznacznie sugerujących gotowość do walki, zastygają na dłuższy czas. Potem zaś....... zaczynają wyjątkowo pracowicie czyścić sobie futerka.  Po skończonej toalecie obydwa kocury wstają i każdy oddala się dumnym krokiem w inną stronę... Choć takie zachowanie może nam się wydawać dziwne i śmieszne zarazem jest bardzo rozpowszechnione w świecie zwierząt i spełnia w nim niezwykle ważną rolę. Opisana powyżej historia dwóch kocurów to klasyczny przykład zachowań przerzutowych. Wystepują one, gdy zwierzę pozostaje w konflikcie dwóch jednakowo silnych, równoważących się popędów. Wówczas "przerzuca" ono swoje zachowanie na inny tor w celu rozładowania napięcia i stresu. W przypadku tych dwóch kocurów doszło do dwóch przecistawnych popędów: agresji i strachu. Każdy z nich bowiem miał jednakowe szanse na wygranie walki, a więc żaden z nich nie mógł się zdecydować ani na atak, ani na ucieczkę. Rozładowały one napięcie, zajmując się własną toaletą. Gdyby doszło do walki obydwa mogłyby się bardzo poranić, a takie sytuacje z punktu widzenia całego gatunku z pewnością nie są korzystne. 

Zachowania przerzutowe mogą obejmować różne sfery życia zwierząt. Moja kotka na przykład, gdy zabrania jej się drapania dywanu, zaczyna sobie intensywnie myć łapkę. Jak widać działają u niej wtedy dwa popędy: strachu przed złością pani i potrzebą naostrzenia sobie pazurków o nowy dywan. Częściej jednak przeważa u niej ten drugi popęd jako zdecydowanie silniejszy.... 
Kolejnym przykładem działania instynktów są tzw. ruchy intencjonalne. Wyobraźmy sobie natępującą sytuację: kot domowy widzi przelatującego ptaka za oknem ale z powodu dzielącej ich szyby nie może go dosięgnąć (Smerfetka często boryka się z tym problemem). Wówczas kot zaczyna szczękać zębami z podniecenia. Nie ma obawy, nie dostał on "szczękocisku", a jego reakcja jest jak najbardziej normalna. Przypomnijmy sobie w jaki sposób kot uśmierca swoją ofiarę- przerywa on zębami rdzeń kręgowy w okolicach karku, wyniku czego następuje szybka śmierć zwierzęcia. Najwyraźniej kot szczękajac zebami na widok ptaka wyobraża sobie, że właśnie uśmierca upragnioną zdobycz, co pewnie pozwala mu się pogodzić z faktem, że w  rzeczywistości jest ona poza jego zasięgiem. 

A więc zachowanie kota wyraża jego intencje- właśnie ogólnie rzecz biorac na tej zasadzie oparte są ruchy intencjonalne. Nie występują one jednak tylko i wyłącznie w przypadkach, gdy zwierzak nie może zrealizować swojego popędu. Mamy z nimi do czynienia również wtedy, gdy na przykład próbujemy podejść do dzikiego kota. 

Gdy jesteśmy jeszcze "wystarczająco" daleko od niego ale kot widzi, że nadal się doniego zbliżamy, przypada nieco do ziemi przygotowując się do ucieczki (pokazuje co zamierza zrobić, gdy już podejdziemy całkiem blisko). Jeśli jednak odejdziemy w inną stronę, kot rozluźni się i powróci do swoich kocich zajęć. Takich przykładów ruchów intencjonalnych u różnych zwierzat można mnożyć bez liku. Również u ludzi występuje wiele zachowań instynktownych, tj. chociażby nerwowe bawienie się długopisem ucznia przed klasówką od której nie może uciec (znane nam już zachowanie przerzutowe), tupanie nogą i walenie pięścią w stół (niewerbalna informacja od danego osobnika, że lepiej się do niego nie zbliżać, bo można oberwać), ziewanie (ruch intencjonalny snu), obżarstwo na tle nerwowym (zachowanie przerzutowe, występuje również u zwierząt), czy nawet zwykły uśmiech.